बंगळूरुमधील एका रहिवाशाने आपला केवळ ₹10 मध्ये केलेला रेल्वे प्रवास सोशल मीडियावर शेअर केल्यानंतर, मोठ्या शहरांमधील उपनगरीय रेल्वे सेवेची (सबअर्बन रेल) गरज पुन्हा एकदा अधोरेखित झाली आहे. हा अनुभव जिथे रेल्वेच्या क्षमतेवर प्रकाश टाकतो, तिथेच दुसरीकडे लांब पल्ल्याच्या प्रवासात आरएसी (RAC) तिकिटासारख्या संकल्पनांबद्दल सामान्य प्रवाशांमध्ये असलेले कुतूहलही दिसून येते.
उपनगरीय रेल्वे: बंगळूरुमधील एक उत्तम पर्याय
बंगळूरुमधील एका प्रवाशाने मल्लेश्वरम ते चिक्कबणावर असा प्रवास मेमू (MEMU) ट्रेनने फक्त १५ मिनिटांत आणि केवळ ₹10 मध्ये पूर्ण केला. स्थानकापासून घरापर्यंतची आणखी १५ मिनिटे जोडली तरी, हाच प्रवास रस्त्याने करायचा झाल्यास यशवंतपूर, गोरगुंटेपाल्या आणि जलाहल्ली क्रॉस येथील वाहतूक कोंडीमुळे एक तासापेक्षा जास्त वेळ लागला असता, असे त्याने नमूद केले.
त्याने मेट्रो आणि रस्त्यावरील इतर पर्यायांशी तुलना करत सांगितले की, मेट्रोने प्रवास करण्यासाठी ₹60 आणि त्यानंतर बससाठी ₹20 किंवा ऑटोसाठी सुमारे ₹60 लागतात. याउलट, ट्रेनचा पर्याय केवळ स्वस्तच नाही, तर अत्यंत सोयीचा आणि कार्यक्षम आहे. जोपर्यंत बंगळूरु उपनगरीय रेल्वे प्रकल्प (BSRP) पूर्ण होत नाही, तोपर्यंत दक्षिण पश्चिम रेल्वेने (SWR) बीएमटीसी (BMTC) आणि वाहतूक पोलिसांच्या समन्वयाने निश्चित वेळेनुसार उपनगरीय सेवा वाढवावी, अशी सूचना त्याने केली. त्याने रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव आणि राज्याच्या मुख्यमंत्र्यांना टॅग करून केंद्र आणि राज्यात जलद समन्वय साधण्याचे आवाहन केले.
बंगळूरु उपनगरीय रेल्वे प्रकल्पासमोरील आव्हाने
एकीकडे उपनगरीय रेल्वेच्या गरजेवर भर दिला जात असताना, दुसरीकडे बंगळूरुमधील १४८ किलोमीटरच्या महत्त्वाकांक्षी उपनगरीय रेल्वे प्रकल्पाला मोठा धक्का बसला आहे. प्रकल्पासाठी आवश्यक असलेली जमीन वेळेत उपलब्ध करून न दिल्याने, लार्सन अँड टुब्रो (L&T) कंपनीने चिक्कबणावर-बेन्निगनहल्ली आणि हीलालिगे-राजनुकुंटे या दोन प्रमुख मार्गांवरील आपले कंत्राट रद्द केले आहे.
यामुळे प्रकल्पाचे काम थांबले असून, L&T कंपनीने ₹505 कोटी रुपयांची नुकसान भरपाई मागितली आहे. के-राइड (K-RIDE) संस्थेने मात्र L&T चा निर्णय “एकतर्फी” आणि “बेकायदेशीर” असल्याचे म्हटले असून, काम पुन्हा सुरू करण्यासाठी पर्यायी मार्गांचा शोध घेत असल्याचे सांगितले आहे.
रेल्वे प्रवासाचा एक महत्त्वाचा पैलू: आरएसी तिकीट
शहरी प्रवासाचे प्रश्न वेगळे असले तरी, लांब पल्ल्याच्या प्रवासात अनेकदा ‘आरएसी’ तिकिटाचा उल्लेख येतो. आरएसी (RAC) म्हणजे ‘रिझर्व्हेशन अगेन्स्ट कॅन्सलेशन’ (Reservation Against Cancellation). हे एक प्रकारचे वेटिंग तिकीटच असते, पण सामान्य वेटिंग तिकिटापेक्षा याला अधिक पसंती दिली जाते. कारण या तिकिटावर प्रवाशाला बसण्यासाठी किमान अर्धी जागा (सीट) निश्चितपणे मिळते.
जेव्हा एखादा निश्चित तिकीट असलेला प्रवासी आपले तिकीट रद्द करतो, तेव्हा आरएसी तिकीट असलेल्या प्रवाशाला प्राधान्याने पूर्ण बर्थ (झोपण्याची जागा) दिली जाते. त्यामुळे प्रवाशाचा प्रवास अधिक आरामदायक होतो. ट्रेनच्या डब्यात बाजूला असलेल्या दोन सीट्सपैकी एक सीट आरएसी कोट्याअंतर्गत दोन प्रवाशांना बसण्यासाठी दिली जाते.
अर्ध्या सीटसाठी पूर्ण पैसे का?
अनेक प्रवाशांना प्रश्न पडतो की, आरएसी तिकिटावर केवळ बसायला जागा मिळत असताना रेल्वे पूर्ण पैसे का आकारते? याचे कारण म्हणजे, रेल्वे आरएसी तिकिटाद्वारे प्रवासादरम्यान जागा मिळण्याची हमी देते. जर एखाद्या प्रवाशाने आपले तिकीट रद्द केले, तर तुम्हाला पूर्ण बर्थ मिळतो. समजा रेल्वेने अर्धे पैसे घेतले आणि प्रवासात पूर्ण बर्थ मिळाला, तर उरलेले पैसे वसूल करण्याची कोणतीही यंत्रणा सध्या रेल्वेकडे नाही. याउलट, सामान्य वेटिंग तिकिटावर बसण्याची जागा मिळण्याचीही शाश्वती नसते, तरीही रेल्वे त्याचे पूर्ण पैसे घेते. त्यामुळे, किमान बसण्याची जागा निश्चित असल्याने प्रवासी आरएसी तिकीट मिळाल्यावर आनंदाने पूर्ण पैसे भरण्यास तयार असतात.
